Trò ‘ngoại giao bốc phét’ của Tập
Đến dự lễ khai mạc
Olympic Mùa đông 2014 tại Sochi, Tập Cận Bình trả lời phỏng vấn đài truyền hình
Nga. Ông kể về một trong những đam mê của mình là đọc sách: “Đọc đã trở
thành một phần của cuộc đời tôi ... Tôi đọc nhiều nhà văn Nga, như là Krylov,
Pushkin, Golgol, Lermontov, Turgevev, Dostoevsky, Nekrasov, Chernyshevky ,
Tolstoy, Chekhov, Sholokhov; có nhiều chương, đoạn tôi còn nhớ rõ”.
Một
vài tháng sau, có dịp đọc diễn văn tại Paris, Tập khoe mẽ: “Do đọc
Montesquieu, Voltaire, Rousseau, Diderot, Saint-Simon, Fourier and Sartre, mà
tôi đã hiểu về sự tiến bộ của tư tưởng thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội như thế
nào”. Do đọc nhiều Montaigne, La Fontaine, Molière, Stendhal, Balzac, Hugo,
Alexandre Dumas, George Sand, Flaubert, Alexandre Dumas, Maupassant and Romain
Rolland mà tôi có một cuộc sống tràn đày ý nghĩa với những niềm vui và nỗi
buồn”.
Chưa
hết, bốn tháng sau, vào ngày 9 tháng Bảy, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đến thăm
Bắc Kinh. Tập đọc diễn văn và kế luận bằng cách trích dẫn một đọan thơ của nhà
thơ Mỹ Marianne Moore.
Trơ
tráo hơn, cách nay chỉ hai tháng, một nghệ sỹ Cuba hóa trang giống hệ Tổng
thống Obama, rồi vào một quán rượu ở địa phương, kêu một ly mojito đã gây chấn
động dư luận Cuba. Khi Tập đến thăm đảo quốc này, ông cũng vào quán rượu và kêu
một ly mojito y trang như vậy. Ông ngồi xuống thưởng thức hương vị mojito và
nói chuyện về cuốn tiểu thuyết mà ông ưa thích “Ông Già và Biển Cả” (the
Old Man and the Sea).
Nếu
bạn gặp Tập tại quán rượu, bạn không biết ông ta là ai. Hẳn bạn bắt gặp cách
tiếp cận rất ấm áp và sôi nổi. Đúng. Chẳng thấy vết tích của sự mầu mè điệu bộ
ra vẻ thông thái của Tập.
Tại
một cuộc hội thảo ở Bắc Kinh vào tháng Mười năm ngoái, Tập bảo “Những
tác phẩm nghệ thuật nên như là ánh sáng từ bầu trời xanh, như những ngọn gió
mùa xuân tưới mát tâm hồn, sưởi ấm trái tim, gia tăng hương vị, và tẩy rửa sạch
những phong cách làm việc không đúng đắn”.
Tôi
đã phải đắn đo suy nghĩ. Một người đọc nhiều như Tập hẳn rằng ông ta phải biết
đến câu nói nổi tiếng của Chánh Án tòa Thượng thẩm Louis Brandeis: “Ánh
sáng mặt trời là phương tiện tốt nhất để tiệt trùng”. Đặc
biệt khi Tổng thống Obama đã sử dụng câu nói này đặt tựa cho một bài diễn văn
quan trọng của ông vào năm 2009. Cuối cùng tôi vẫn hy vọng đây chỉ là trò thông
thái giả. Như dù là trò giả thông thái thì cũng đủ thông minh để hiểu nghệ
thuật không thể trao dồi khẩu vị, hay tẩy rửa những phong cách làm việc không
đúng đắn”.
Theo
một bản báo cáo, Tập kêu gọi “những tác phẩm nghệ thuật phải chỉ cho
mọi người biết cái gì đáng được ca ngợi, cái gì nên bị loại bỏ. Nghĩa là những
tác phẩm ca ngợi lòng yêu nước, cổ vũ cho những quan điểm chính thống về lịch
sử, dân tộc và văn hóa”. Người ta tự hỏi: Lẽ nào Tập mang nghệ thuật ra để
nhạo báng sao?
Dưới
triều đại của Tập, kiểm duyệt đã được áp dụng nghiêm ngặt bằng nhiều thủ đoạn
thì làm sao sinh ra được những tác phẩm nghệ thuật để đời. Hơn nữa, nếu những
tác phẩm nghệ thuật không phục vụ cho quan điểm mà Tập cho là đúng thì lập tức
bị kiểm duyệt thì làm sao sinh ra thứ nghệ thuật trung thực và sinh động được?
Tập
còn thêm rằng mục đích của nghệ thuật là theo đuổi sự thực, tốt, đẹp. Thứ nghệ
thuật tốt nhất phải gây được cảm hứng, tẩy rửa những linh hồn, cho phép họ tìm
thấy vẻ đẹp trong thiên nhiên, trong cuộc đời và trong tinh thần.
Nhưng
các nghệ sỹ Trung Quốc sẽ làm thế nào để theo đuổi sự thực nếu nạn kiểm duyệt
được áp đặt mọi nơi? Làm thế nào để người ta nhận ra vẻ đẹp trong thiên nhiên
khi mà mọi ngả tìm kiếm đều bị chặn? Làm thế nào để người ta nhận ra vẻ đẹp
trong tâm hồn khi mà những cảm xúc không được phép bộc lộ?
Tập
bảo: “Nghệ thuật Trung Quốc sẽ phát triển xa hơn chỉ khi chúng ta bắt mọi thứ
ngoại lai phục vụ cho Trung Quốc, mang nghệ thuật Trung Quốc và phương Tây lại
gần nhau thông qua con đường hiểu biết.” Trong bài diễn văn đọc tại Paris, ông bình
luận rằng “tìm hiểu văn hóa Pháp đã giúp tôi cảm nhận tốt hơn nền văn
hóa Trung Hoa và sự uyên bác và phong phú của nền văn minh nhân loại”(?!).
Một
nhận định rất đáng được ca ngợi, nhưng tôi không thấy có dấu hiệu nào giữa việc
đọc nhiều và sự hiểu biết sâu sắc về nền văn chương phương Tây trong con
người Tập. Nếu như Tập thông thạo nền văn học phưong Tây, hiển nhiên ông phải
hiểu rằng đề tài của văn chương không thể bị kiểm duyệt.
Phải
rồi! Kiểm duyệt tồn tại ở phương Tây (danh sách những điều cấm kị trong Nhà thờ
Công giáo là một thí dụ), nhưng nếu để giúp cho “nghệ thuật phát triển xa hơn”
thì kiểm duyệt là một thảm họa. Nếu văn chương chỉ để dậy cho người ta ca ngợi
cái gì, loại bỏ cái gì, thì đó không phải là văn học mà là những bài vè ngớ
ngẩn.
Tôi
muốn tin Tập là một người thành thật khi ông ca ngợi văn chương, nhưng ông ấy
có thực sự hiểu điều mà ông đã nói ở Pháp rằng: “tiến bộ của tư tưởng sẽ thúc
đầy sự phát triển xã hội như thế nào??”
Tập
tuyên bố từng đọc George Bernard Shaw mà trong tác phẩm của ông ở ngay trang
đầu có lời đề từ: “Điều kiện đầu tiên bảo đảm sự tiến bộ là loại bỏ
kiểm duyệt.”
Hoặc
là Tập tu luyện chưa đủ để đạt đến trình độ đó hoặc Tập chẳng hiểu gì cả…
/Lời người dịch:
Khi Tập Cận Bình đọc diễn văn tại Quốc hội Việt Nam, ông đã trích dẫn
những điển tích và những câu thơ của Vương Bột, và Hồ Chí Minh gây ra những
tranh luận trái chiều. Tôi dịch vội bài này “The Disturbing
Pseudo-Intellectualism of China's Xi Jinping”; The Diplomat; July 17, 2015;
David Volodzko để bạn đọc có thêm một góc nhìn khác về con người Tập. Lưu ý
David Volodzko lấy MA tại State University of New York. Ông từng làm giảng viên
đại học, viết cho rất nhiều tờ báo lớn trên thế giới như South China Morning
Post và Washington Monthly. Ông cũng là tác giả của nhiều cuốn sách/.
Sông Hồng
0 comments